Bu yazıyı yazarken bile heyecan duydum, varsayın siz gezerken neler hissettiğimi…Bu yazımda tanıtacağım camii Osmanlı geleneği olan fetih sonrası kiliseden camiye dönüştürülen camilerden biri olan ve Hristiyanlık için son derece önemli olayların gerçekleştiği eşsiz bir kilise camidir.Mevki olarak İznik’in tam göbeğinde yer almaktadır.

İlk olarak Ayasofya Camisi’nin tarihinden başlamak gerek, 4. yüzyılda Romalılar, İznik’e geldiklerinde burada bir yerleşke olduğunu görüyorlar ve burada var olan kalıntıların üzerine bu kiliseyi yapıyorlar, aslında İznik’in tarihi Hz. İsa’dan daha öncelerine dayanıyormuş ve 11. yüzyıla kadar bu bölge de Batı Roma İmparatorluğu hakimiyet sürmüş.11. yüzyılda ise bu bölgeye Doğu Roma İmparatorluğu hakimiyet kuruyor ve aşağıda giriş kapısının önünde yer alan çevrelenmiş bölge de ortada büyük bir daire, çevresinde 12 adet küçük daire ve onların etrafında dikdörtgen taşlar ile dizilen yer de anlatılmak istenen olay şöyle ki; Doğu Roma burayı aldığında şöyle bir durum söz konusu olmuş, ülkenin yönetiminde kral ve kraliçe mi söz sahibidir yoksa din mi, diye bir tartışma çıkıyor ve din söz sahibidir diyerek bu süsleme yapılmış.Bu süslemede ortada ki büyük daire Hz. İsa’yı temsil etmekte, etrafında ki küçük daireler 12 havarisini temsil etmekte ve onları dıştan çevreleyen dikdörtgen taşlar ise, kral, kraliçe, gibi soyluları temsil etmektedir.Bu tarihten sonra bu bölge de ana yuvarlağın üzerinde kralların taç giyme törenleri yapılırmış.Anlattığım Resim

Bu kilisenin hristiyanlar için önemli olmasının sebebini açıklamak gerekirse, burada iki tane konsül toplanıyor, Birinci Konsül‘ün toplanma amacı, incillerin sayısını dörde düşürmek ve toplanan konsül Matta, Markos, Luka, Yuhanna incillerini dört büyük incil olarak kabul ediyorlar, toplanan ikinci konsül yada sıralama olarak Yedinci Konsül ise Hz. İsa’nın Tanrının Oğlu olduğunun kabulü ve ikonaların kiliselerde yer almasının kabulüdür.Hristiyan din adamları önceleri kiliseler de resimlere izin vermiyormuş ama bu toplanan Yedinci Konsül de, din adamları diyor ki, halkın okuma yazma oranı çok düşük, bu yüzden dini anlatmak için en güzel yollardan birisi resimler diyorlar ve bu kilisede toplanan Yedinci Konsül, ikonaların yani resimlerin tekrardan kiliselerde olmasının kararını alıyorlar.Ve 11. yüzyıldan 1331 tarihine kadar burası kilise olarak görev yapıyor.

Ve geliyoruz tarihler 1331 yılını gösterirken, İznik’in fethinin nasıl olduğuna, Orhan Gazi, bakıyor ki İznik’in etrafı çift sıra kalın surlarla çevrili, buranın savaşarak alınmasının zor olduğunu görüyor ve taktiksel hamleler yaparak, ilk olarak İlbey Paşasını Elbeyli Kasabasına yerleştiriyor, Yenişehir tarafında Dırazali Köyü kısmına Dazali Paşasını, Osmaneli tarafında Adapazarı yolu üzerinde Karadin Köyüne ise Karadin Paşasını yerleştiriyor ve İznik’i 11-12 sene boyunca abluka altına alıyor.Giriş çıkışlar kesiliyor ve o zaman ki Rumlar bakıyorlar Osmanlı’dan hiç bir şekilde zarar gelmemekte, dinlerini ibadetlerini rahatça yapabilmekteler ve Orhan Gazi’ye İznik’i hediye ediyorlar.Ve Orhan Gazi İznik’e giriş yapıyor, kendisine Ayasofya Kilisesi hediye ediliyor ve Ayasofya Orhan Cami olarak isimlendiriliyor.

Orhan Gazi, İznik’i aldıktan sonra, İslam inancına göre camilerde resim olamayacağından, kilisenin içerisinde yer alan fresklerin resimlerin üzerine hemen sıva yaptırıyor.Tarihler 1522 yılına geleseye kadar Ayasofya Orhan Cami, bir sefer yangın ve deprem geçiriyor.1522 ile 1566 yılları arasında Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle burası Mimar Sinan tarafından restorasyondan geçiriliyor.Mimar Sinan dar mekanları sevmeyen geniş mekanları seven birisidir ve kilisenin sol kısmında yer alan yani şu resimde görülen yer de olan sütunları kaldırarak buraya resimde gördüğünüz gibi kemerler yapıyor.Yine Ayasofya Orhan Caminin şu resminde görülebileceği gibi  duvarlara oyuklar açıyor, bu oyukların amacı, içeride ki ses ekosunu ayarlamak, sesin her tarafa gitmesini sağlamak amacıyla Mimar Sinan tarafından açılıyor.Tarihler 1920 yılına kadar burası cami olarak hizmet veriyor.1920 yılında ise Yunanlılar buralardan çekilirken çok büyük tahribatlar vermekte, şu resimde görebileceğiniz gibi kubbenin tavanında yanık izleri halen daha durmaktadır.2007 yılına kadar bu caminin üst kısmı açık kalmış, 2007 yılında Bursa Kültür Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restorasyonu yapılıyor, bazı yerlerine eklemeler yapılıyor.Tarihler 6 Kasım 2011 olduğunda Kurban Bayramı 1. günü sabah namazından itibaren cami olarak hizmet vermeye başlıyor.

Yukarıda milattan öncesinden günümüze kadar uzanan tarihini kısaca anlattıktan sonra, biraz da detaylara girelim.Mesela şu resimde görebileceğiniz gibi, resmin arkasında insanların bulunduğu yer ile Ayasofya Orhan Caminin zemini arasında bir kaç metrelik mesafe vardır.Doğu Romalılar burayı yaparken, şehrin ana yollarını haç oluşturacak şekilde yapmışlar ve ortasında en tepede yere de bu kiliseyi yapmışlardır, ama zamanla şehir yıkılıp tekrar yapıldığından şimdi ki halini gördüğünüz gibi biraz zeminden alçakta kalmaktadır.Doğu Romalılar kurdukları her şehrin yollarını haç şeklinde yaparlar ve ortasına kilise koyarlarmış, burasıda aynen bu şekilde bir yerdir.

Ayasofya Orhan Camisinin bir diğer özelliği ise, iç medeniyetin mimari özelliklerini taşıyor olmasıdır.Şu resme baktığımızda en altta büyük dikdörtgen taşları görürüz, bu mimari yapı Doğu Roma dönemi mimari yapısıdır, onun üstünde ise tuğladan yapılmış bir duvar vardır ki bu Batı Roma’ya yani Bizanslılara ait mimari bir özelliktir ve en son olarak Mimar Sinan’ın yapmış olduğu kemerler ve hat süslemeleriyle üç devrin mimari özellikleri tek bir yerde hayat bulmuştur.

Ayasofya Orhan Camisinin diğer özelliklerine gelirsek, freskli mezar bölümünde, Hz. İsa, Hz. Meryem ve Hz. Yahya’nın resimleri yapılmıştır ve kazılarda burada bir de mezar bulunmuştur, bu yüzden bu bölgeye freskli mezar derler.Restorasyon sırasında neden resimlerin restore edilmediği sorusu sorulursa, o zaman bu resimler yapılırken kök boyalar iğne ile duvarlara kazınıyormuş şimdi aynısını yaparlarsa hiç bir özelliği kalmayacağından dolayı yapılmıyormuş ( tekniği bilmediğimden tam olarak anlayamadım ).Şu resimde görebileceğiniz gibi freskli mezar bölgesi ve şu resim de de Hz. İsanın yüzünü görebilirsiniz.

Ayasofya Orhan Camisine dışardan baktığımızda üç adet kubbe görürüz, bunlardan küçük olanlar solda ve sağda yer alır, bu sol sağ kubbelere girerken, kemerli kapısında, Mimar Sinan tarafından yapılmış hat sanatları süslemeleri vardır, şu resimde görebileceğiniz süslemeler gibi, yine bu kubbelerden sol tarafta yer alan kısmında, şu resimde Bizanslılardan kalan bir taş ve üzerinde haç işareti, ve şu resimde de pek belli olmasa da bir süsleme yer almaktadır.

Ayasofya Orhan Camisin namaz kılınan yeri ortada yer alan kısıtlı kısımdır.Diğer yerlerde resimler ve yer süslemeleri olduğundan özen gösterilmiş ve bence de güzel olmuş.Uzun lafın kısası 1500 kelimelik bir yazı 50 den fazla resim ile sizlere anlatmaya çalıştığım Ayasofya Kilisesi, şimdi ki adı Ayasofya Orhan Camii, anlatılmaz yaşanır.Ben gezmekten ve buranın tarihini öğrenmekten son derece keyif aldım.Sizleri de buralarda görmekten son derece mutlu olacağım.Eksik ve unuttuğum bir şey varsa siz de yorumlarınız ile bize katılın.Sağlıcakla…

Bazı resimlerin altına yazılar yazılmıştır, lütfen resimleri dikkatlice geçiniz….

Üst pencerenin sol alt kısmına Hz. İsa resmi çizilmiştir.Dikkatlice bakınız.

4 büyük incil’in seçildiği yer olan konsülün toplandığı yer, bu konsülün önünde dikdörtgen içerisine alınan yer ise vaftiz törenlerinin yapıldığı yerdir.Oturma yerlerinin ortasında çeşme benzeri yerde ise mumlarını yakıp dualarını ederlermiş.Ayrıca, konsülün toplanma yerinin arkasında üç adet pencere bulunmakta.Bu üç pencerenin sırrı ise hristiyanlıkta var olan teslis üçleme olayıdır yani Baba, Oğul, Kutsal Ruh. Hz. İsa’nın mehdi olarak yeryüzüne tekrar ineceğini düşünerek, Hz. İsa’nın doğudan gelip batıya gideceğini göz önünde bulundurarak, kiliselerini bu şekilde giriş ve çıkışlarını yapmışlardır.

Bu resimde gördüğünüz lahit mezarlarda, o zamanlarda çok değer verdikleri din adamlarının mezarlarını kilise içlerine yaparlarmış, bu lahitte böyle bir geleneğin eseri.Bu lahitleri kapattıktan sonra belli kısımlarına kurşun dökülerek açılmamalarını sağlıyorlarmış.

Mimar Sinan tarafından yapılan Allah süslemeleri halen daha varlığını korumaktadır.Caminin bir kaç yerinde daha bu tarz süslemeler vardır.

Bu bölge de yine mum yakarak dualar ediyorlarmış ve adak olarak hayvanlarını keserek kanlarını akıtıyorlarmış.